Þokast áfram í jarðhitaþróun í Austur Afríku
Alls komu um 500 manns frá 40 löndum saman á sjöttu Argeo
jarðhitaráðstefnuni, sem haldin var í Addis Ababa, Eþíópíu 1.-5.
nóvember. Þátttakendur voru að mestu sérfræðingar á sviði
jarðhitarannsókna og nýtingar. Markmiðið var að kynna nýjar rannsóknir
og ræða um tækifæri til jarðhitanýtingar í Austur Afríku sigdalnum og
skilgreina leiðir til að hraða þróun orku frá jarðhitaauðlindum. Það var
UNEP ásamt stjórnvöldum í Eþíópíu sem höfðu veg og vanda að skipulagi
ráðstefnunnar.
Lengi hefur verið talað um möguleika
jarðhitans í Austur Afríku, en hingað til hefur einungis Kenía náð að
virkja með góðum árangri, en þar eru nú yfir 600 MW af ragmagni
framleidd með jarðhita. Kenía hefur þar með skipað sér í framvarðarsveit
jarðhitanýtingar í heimunum. Væntingar landa hafa hins vegar verið all
miklar, og ljóst er að niðurstöður rannsókna sem framkvæmdar hafa verið á
síðustu árum hafa ekki verið í samræmi við þær væntingar. Frá því að
fyrsta ARGeo ráðstefnan var haldin árið 2006, hefur hins vegar bæst
mikið við þekkingu á eðli jarðhitans í Austur Afríku, og mögulegum
svæðum til nýtingar og voru einmitt kynntar niðurstöður fjölda rannsókna
á ráðstefnunni. Helst er nú horft til möguleika í austari hluta
sigdalsins, varðandi raforkuframleiðslu, landa eins og Eþíópíu, Kenía,
Erítreu og Djíbúti, þar sem jarðhitaleit og rannsóknir síðustu ára hafa
staðfest að til staðar eru vænleg jarðhitasvæði til raforkunýtingar.
Vissar vonir eru einnig bundnar við jarðhita í Tansaníu.
Jarðhiti er að mörgu leyti tæknilega snúið viðfangsefni, og margir óvissuþættir sem fléttast inn í áætlanir landa og á ráðstefnunni komu saman bæði jarðhitasérfræðingar og fjármögnunaraðilar til að ræða leiðir til að yfirstíga þær hindranir sem virðast vera í vegi frekari framþróun jarðhitanýtingar í álfunni. Verkefni Utanríkisráðuneytisins og Norræna þróunarsjóðsins, hefur miðað að því að aðstoða lönd við að klára fyrstu skref jarðhitarannsókna, og fá úr því skorið hvort að líklegt sé að nýtanlega jarðhita megi finna í viðkomandi löndum. Á þessu stigi er fólgin talsverð áhætta og allt eins líklegt að niðurstöður leiði í ljós að ekki sé til staðar nægjanlegur jarðhiti til frekari þróunar. Í þeim tilfellum sem jákvæðar niðurstöður fást, taka svo við tilraunaboranir þar sem verkefni Alþjóðabankans og Afríkusambandsins og fleiri aðila, taka við keflinu og aðstoða lönd við að taka á og lágmarka þá áhættu sem felst í tilraunaborunum.
Á ráðstefnunni voru einnig kynntar niðurstöður frá vinnufundi um
jarðhita í vestari hluta sigdalsins, en þar er ljóst að um mun lægri
hita er að ræða og varla virkjanlegan til raforku, og því er nú frekar
horft til möguleika þeirra landa að nýta jarðhita með beinum hætti, s.s.
við þurrkun matvæla, og mögulega orkuframleiðslu í litlum mæli með
tvívökavirkjunum. Enn hefur ekki verið sýnt fram á með beinum hætti
hagkvæmni slíkrar nýtingar í Afríku, en verkefni UTN og NDF mun á
næstunni, í samvinnu við MATÍS, leggja í þróunarverkefni með
jarðhitafyrirtæki ríkisins í Kenía, Geothermal Development Company
(GDC), um matvælaþurrkun með jarðhita. Vonir standa til að með því
verkefni verði hægt að sýna fram á hagkvæmni slíkrar lausnar í Afríku.
Byrjað verður með tilraunir í þurrkun á maís, með vonum um að geta gert
tilraunir með fleiri afurðir eftir því sem reynslan gefur tilefni til.
Utanríkisráðuneytið og NDF stóðu, í samvinnu
við Jarðhitaskóla Háskóla Sameinuðu þjóðanna, fyrir námskeiði um
verkefnastjórnun í jarðhitaverkefnum í tengslum við ráðstefnuna. En nú
þegar huga þarf að næstu skrefum í þróun jarðhitans er mikilvægt að
sérfræðingar skilji vel ferli í jarðhitaverkefnum, og hvernig bregðast
má við óvissu og áhættuþáttum. Leiðbeinendur í námskeiðinu komu bæði frá
Íslandi og Kenía, en eitt af markmiðum ráðstefnunnar er einmitt að
hvetja til frekara svæðasamstarfs og þess að löndin á svæðinu deili
þekkingu sín á milli.
Þá er einnig vert að nefna að á
ráðstefnunni var formlega stofnuð Afríkudeild samstaka kvenna í jarðhita
(Women in Geothermal), sem eru alþjóðleg samtök sem vilja auka menntun
og veg kvenna innan jarðhitageirans. Í tengslum við verkefni sem
Jafnréttisskóli SÞ á Íslandi er aðili að, var einnig kvikmyndatökufólk á
ráðstefnunni sem vinnur að gerð heimildamyndar um konur í
jarðhitageiranum.
Fulltrúar UTN á ráðstefnunni áttu einnig
tvíhliðafundi, m.a. með Tanzaníu, Kenía, Djíbútí og UNEP, þar sem
fjallað var um samstarf landanna í jarðhitamálum og framgang verkefna.
Efri myndin: Þráinn Friðriksson sérfræðingur í jarðhitamálum hjá Alþjóðabankanum í pallborði á ráðstefnunni.
Neðri myndin: Á ráðstefnunni var formlega stofnuð Afríkudeild samtaka kvenna í jarðhita.