Lýsing á aðgerð

Framkvæmdasjóður jafnréttismála.

Varið verði 40 millj. kr. samtals af fjárlögum til jafnréttisverkefna á vegum ráðuneyta á tímabilinu 2020–2023. Verkefnin geta verið samstarfsverkefni ráðuneyta í Stjórnarráði Íslands eða ráðuneyta og ríkisstofnana eða háskólasamfélagsins þar sem tilgangurinn er að nýta niðurstöður, reynslu og þekkingu á sviði jafnréttismála eða innleiða tillögur sem telja má til afraksturs verkefna í framkvæmdaáætlun ríkisstjórnarinnar. Forsætisráðuneytið auglýsi eftir umsóknum frá ráðuneytum og úthluti styrkjum að undangengnu faglegu mati skrifstofu jafnréttismála. Endurskoðaðar reglur sjóðsins og umsóknareyðublöð verði kynnt ráðuneytum fyrir árslok 2019.

Tímaáætlun: 2020–2023.
Kostnaðaráætlun: 40 millj. kr.
Ábyrgð: Forsætisráðuneytið.

Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna: Styður markmið 5 og stuðlar að samþættingu þess við önnur heimsmarkmið.

Staða verkefnis

Endurskoðaðar reglur sjóðsins og umsóknareyðublöð voru samþykkt af ráðherra í janúar 2020. Þeim hluta verkefnis telst lokið. 

Í apríl 2023 var úthlutað til sjö verkefna:

• Utanríkisráðuneytið fékk styrk til að standa straum af kostnaði við rakarastofuviðburði (e. Barbershop) í samstarfi við fastanefndir Íslands við Evrópuráðið í Strassborg, mannréttindaráð Sameinuðu þjóðanna í Genf, öryggisráð Sameinuðu þjóðanna og skrifstofu aðalframkvæmdastjóra í New York. 
• Dómsmálaráðuneytið fékk þrjá styrki. Fyrsta verkefnið snýr að því að vinna kynjaða tölfræði úr starfakerfum sýslumanna, þannig að til verði opinber og samræmdur gagnagrunnur með ýmsum tölfræðiupplýsingum sem birta á í rauntíma kynjaða tölfræði á vef sýslumannsembættanna sem hýstur er á Ísland.is. Tölfræðina verður hægt að nýta til að varpa ljósi á stöðu kynjanna og meta hvort munur sé þar á þegar kemur að meðferð mála í stjórnsýslunni. Sérstaklega er horft til greiningar á kynbundnu ofbeldi í úrskurðum sýslumanna og dómsmálaráðuneytis, sú vinna kæmi m.a. til móts við athugasemdir GREVIO-nefndarinnar um að skortur sé á samræmdri tölfræði vegna ofbeldismála. Annað verkefnið sem hlaut styrk var rannsókn á áhrifum skiptrar búsetu barna út frá kynja- og jafnréttissjónarmiðum, sérstaklega áhrifum sem fyrirkomulag um skipta búsetu barna hefur á kynin og ólíka hópa, þá sérstaklega fjárhagslegum áhrifum, m.a. fyrirkomulag á útreikningi barnabóta og áhrif á tekjulág heimili. Þriðja verkefnið sem fékk styrk var til þess að fjármagna stöðu verkefnisstjóra fyrir starfshóp forsætisráðuneytis og dómsmálaráðuneytis um gerð landsáætlunar um innleiðingu Istanbúl-samningsins. Verkefnið styður við innleiðingu verkefnis í framkvæmdaáætlun um innleiðingu Istanbúl-samningsins á Íslandi.
• Mennta- og barnamálaráðuneytið fékk styrk til þess að uppfæra Stuðningsbanka SÍF með því að bæta þar inn upplýsingum varðandi jafnréttismál, framboð á kynjafræði og kynfræðslu í skólunum og hvort þessi fög eru kennd í skylduáföngum eða valáföngum. Verkefnið tengist verkefni í framkvæmdaáætlun, Jafnrétti í félagslífi framhaldsskólanema. 
• Háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytið fékk styrk til fjármögnunar á ímyndarvakningu um gildi háskólanáms sem verður einkum beint til ungra karlmanna, en nær einnig til ungs fólks með annað móðurmál en íslensku. Verkefnið tengist verkefni í framkvæmdaáætlun, Brotthvarfi drengja úr námi og nemenda með annað móðurmál en íslensku. 
• Menningar- og viðskiptaráðuneytið fékk styrk til að fjármagna stöðu starfsnema til þess að meta framkvæmd á ákvæðum laga um kynjahlutföll í stjórnum fyrirtækja. Skoða átti hvort markmiðum með setningu ákvæðanna hefði verið náð og löggjöfin rýnd og leiðir til úrbóta greindar. Verkefnið tengist verkefni í framkvæmdaáætlun, Jafnrétti í stjórnun fyrirtækja.

Í apríl 2022 var úthlutað til sex verkefna:

• Dómsmálaráðuneytið fékk tvo styrki. Annars vegar styrk til að styrkja enn frekar baráttu lögreglu gegn kynbundnu ofbeldi með innleiðingu handbókar UN Women um kynrænt viðbragð lögreglu vegna kynbundins ofbeldis og þjálfun lögreglu til að nýta sér efni handbókarinnar við meðferð og rannsókn á kynbundnu ofbeldi. Hins vegar styrk til áframhaldandi stuðnings við framgang verkefnis hjá sýslumanni í Vestmannaeyjum um greiningu kynjaðrar tölfræði úr starfskerfum sýslumanna, þannig að til verði opinber og samræmdur gagnagrunnur sem hægt verður að nýta til að varpa ljósi á stöðu kynjanna og meta hvort munur sé þar á þegar kemur að meðferð mála í stjórnsýslunni.
• Umhverfis-, orku- og loftlagsráðuneytið fékk styrk til að framkvæma rannsókn í samstarfi við Umhverfisstofnun um kynjaáhrif flokkunar og endurvinnslu úrgangs á heimilum.
• Heilbrigðisráðuneytið fékk tvo styrki. Annars vegar til að bæta þjónustu við þolendur heimilisofbeldis með kortlagningu ferla í heilbrigðiskerfinu vegna áverkavottorða í tengslum við rannsókn lögreglu á ofbeldismálum og með kortlagningu á hlutverki og aðkomu réttargæslumanna fyrir þolendur kynbundins ofbeldis á Íslandi. Hins vegar styrk til að kortleggja aðgangshindranir fólks af erlendum uppruna að heilbrigðisþjónustu á Íslandi, óháð efnahag og búsetu, og koma með tillögur að úrbótum og efla menningarlæsi heilbrigðisstarfsfólks.
• Utanríkisráðuneytið fékk styrk til þátttöku í málstofu um valdeflingu kvenna á sviði sjálfbærrar orku og í hliðarviðburði á Loftlagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna –COP27 um þátttöku kvenna í orkuiðnaði í þróunarríkjum í Afríku og framkvæmd orkuskipta til framtíðar.

Í apríl 2021 var úthlutað til 10 verkefna:

• Dómsmálaráðuneytið fékk styrk til að vinna áfram að greiningu á skráningu í upplýsinga- og starfskerfi sýslumanna. Undanfarin ár höfðu sýslumenn unnið að þróun starfskerfa embættanna með það að markmiði að nýta þau sem upplýsingakerfi. Þróa átti kerfið áfram og greina þær upplýsingar sem ber að skrá til að auka notagildi þess út frá jafnréttis- og kynjasjónarmiðum.
• Fjármála- og efnahagsráðuneytið fékk styrk til að þróa netnámskeið um jafnréttismál og kynjaða fjárlagagerð fyrir starfsfólk Stjórnarráðsins.
• Heilbrigðisráðuneytið fékk styrk til að vinna fimm verkefni sem snúa að kynja- og jafnréttissjónarmiðum í heilbrigðisþjónustu. Í tengslum við innleiðingu kynjaðrar fjárlagagerðar hefur heilbrigðisráðuneytið gert rannsóknir á heilsufari og heilbrigðisþjónustu út frá kynjasjónarmiðum. Framkvæmdasjóður styrkir fimm af þeim tillögum sem skýrslan leggur til: Mat á árangri verkefna og úrræða við móttöku þolenda ofbeldis í nánum samböndum, úttekt á kynjamun legutíma á heilbrigðisstofnunum, fræðslu heilbrigðisstarfsfólks um staðalmyndir og fordóma, bætt aðgengi að tölfræðigögnum um félagslega þætti og söfnun gagna um kynja- og jafnréttisáhrif COVID-19 á notkun heilbrigðisþjónustu.
• Mennta- og menningarmálaráðuneytið (nú mennta- og barnamálaráðuneytið) fékk styrk til að þróa gagnvirkt fræðsluefni gegn ofbeldi fyrir börn og ungmenni með því að opna fræðslugátt sem viðbót við núverandi vefgátt 112.is.
• Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið (nú matvælaráðuneytið) fékk styrk til að vinna úttekt á kynjahlutföllum í stjórnum fyrirtækja, óháð því hvort þau falli undir löggjöf um kynjahlutföll í stjórnum. Verkefnið útvíkkar verkefni í framkvæmdaáætlun um jafnrétti í stjórnum fyrirtækja.
• Utanríkisráðuneytið fékk styrk til að halda málstofu um Istanbúl-samninginn með áherslu á stafrænt kynferðisofbeldi og þátttöku karla í forvörnum gegn ofbeldi. Málstofunni yrði fylgt eftir á formennskuári Íslands í Evrópuráðinu með viðburði í Strassborg. Málstofan er kynning á samningnum og innleiðingu hans hér á landi í samræmi við verkefni í framkvæmdaáætlun um innleiðingu Istanbúl-samningsins.

Í apríl 2020 var úthlutað til níu verkefna:

• Dómsmálaráðuneytið fékk styrk til að fylgja eftir fyrri rannsókn um vinnumenningu og kynjatengsl lögreglunnar frá árinu 2011 þar sem kannað yrði hvort breyting hafi orðið á vinnumenningu innan lögreglunnar frá því að ráðist var í aðgerðir í kjölfar rannsóknar um ástæður þess að konur væru fámennar í hópi lögreglumanna.
• Mennta- og menningarmálaráðuneytið (nú mennta- og barnamálaráðuneytið) fékk styrk til að skipuleggja starfsþróun grunnskólakennara með það að markmiði að gera kennara betur í stakk búna til að sinna jafnréttisfræðslu til nemenda og styðja forystu félagslífs skólanna í jafnréttisátt, samkvæmt jafnréttisáætlunum skólanna.
• Samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið (nú innviðaráðuneytið) fékk tvo styrki. Annars vegar framhaldsstyrk í tengslum við greiningu á ólíkum ferðavenjum karla og kvenna. Hins vegar styrk fyrir verkefnið Konur og siglingar en konur eru nú um 1% þeirra sem starfa við siglingar. Fyrri hlutinn er kynning á störfum kvenna á sjó fyrir nemendur í framhaldsskólum og efstu bekkjum grunnskóla og markmiðið er að vekja athygli ungra kvenna á þeim fjölbreyttu störfum sem eru í boði á sjó. Seinni hlutinn snýr að hvatningu til fyrirtækja og stofnana með starfsemi á sjó til að veita þar konum aukin tækifæri.
• Heilbrigðisráðuneytið fékk styrk til verkefnis um karla og heilbrigðisþjónustu þar sem skoða átti ástæður ólíkrar notkunar karla og kvenna á þjónustugáttinni Heilsuvera út frá kynbundnum þáttum.
• Félagsmálaráðuneytið fékk styrk til að framkvæma mat á kynja- og jafnréttisáhrifum á ákveðnum málefnasviðum ráðuneytisins.
• Utanríkisráðuneytið fékk styrk til þriggja verkefna: a) Áframhaldandi vinnu að rakarastofuviðburðum en markmið þeirra er að efla þátttöku og ábyrgð karla á sviði jafnréttismála. b) Rödd kvennahreyfingarinnar: leiðir gegn kynbundnu ofbeldi, á vettvangi. c) Gerð sérstæðs kynningarefnis erlendis um jafnréttismál.

Auglýst er árlega á tímabili framkvæmdaáætlunar eftir umsóknum í sjóðinn.

Verkefninu er lokið.

Ábyrgð

Félags- og vinnumarkaðsráðuneytið

Staða verkefnis