Fjölgum kennurum: aðgerðir í menntamálum

Rík áhersla er lögð á að efla menntun í landinu með hagsmuni nemenda og þjóðarinnar allrar að leiðarljósi.  Mikilvægt er að stuðla að viðurkenningu á störfum kennara, efla faglegt sjálfstæði þeirra og leggja áherslu á skólaþróun á öllum skólastigum. Bregðast þarf við kennaraskorti í samstarfi ríkis, sveitarfélaga og stéttarfélaga.

Haustið 2019 tók gildi 5 ára átaksverkefni stjórnvalda til þess að mæta fyrrgreindum áskorunum sem fólu meðal annars í sér hvatningarstyrki til kennaranema og launað starfsnám þeirra með það markmið að fjölga þeim sem velja kennaranám, helga sig náminu og útskrifast með kennsluréttindi. Jafnframt var lögð áhersla á að fjölga starfandi kennurum með sérhæfingu í starfstengdri leiðsögn.

Í menntastefnu 2030 er lögð áframhaldandi áhersla á nýliðun kennara og kennaramenntun. Í fyrstu aðgerðaáætlun menntastefnunnar kemur fram að fjölga þurfi nýnemum í kennaranámi, sporna við brotthvarfi þeirra úr námi og stuðla að því að nýútskrifaðir kennarar sjái framtíð í því að starfa í skólum landsins.

Lög um menntun, hæfni og ráðningu kennara og skólastjórnenda við leik-, grunn- og framhaldsskóla, sem tóku gildi í ársbyrjun 2020, höfðu þau áhrif á skipulag kennaranáms að kennaranemar hafa val um að ljúka kennsluréttindum með nýrri MT gráðu sem felur það í sér að nemendur geta lokið námi í formi valinna námskeiða í stað 30 eininga lokaverkefnis. Vorið 2020 voru skilyrði styrkveitinga endurskoðuð í samræmi við áherslur stjórnvalda um að fjölga kennurum og tóku ný skilyrði gildi í kjölfarið. Endurskoðuð skilyrði eiga við um nemendur sem eru innritaðir í kennaranám haustið 2020 eða síðar en meginbreytingin felur í sér að hvatningarstyrkirnir eru ekki lengur bundnir við 30 eininga lokaverkefni. Áherslan er því áfram fólgin í því að fjölga útskrifuðum kennurum til að auka nýliðun meðal kennara í íslensku skólakerfi. 

Átaksverkefni stjórnvalda lýkur formlega haustið 2024. Síðasta tækifæri fyrir kennaranema og starfandi kennara til náms í starfstengdri leiðsögn til að sækja um hvatningarstyrk er 1. nóvember 2024.

• Skilyrði styrkveitinga 2024

Hvatningarstyrkir til kennaranema

Nemendur á lokaári meistaranáms til kennsluréttinda geta sótt um hvatningarstyrki. Markmið styrkjanna er að fjölga kennurum, skapa hvata til þess að þeir útskrifist á tilsettum tíma og ráði sig til kennslu að námi loknu.

Kennaranemi sem leggur stund á 120 ECTS eininga meistaranám til kennsluréttinda og hefur ekki þegar leyfisbréf til kennslu getur sótt um hvatningarstyrk sem nemur allt að 800.000 kr. Fyrri helmingurinn greiðist þegar staðfesting liggur fyrir að nemandi hafi lokið 90 ECTS einingum á meistarastigi og seinni helmingurinn þegar nemandi hefur brautskráðst með leyfisbréf til kennslu. Réttur til að sækja um síðari hluta styrks fellur niður ef kennaranemi lýkur ekki námi innan 12 mánaða frá móttöku fyrri hluta hans.

Kennaranemi sem þegar hefur lokið meistaraprófi í kennslugrein, hefur ekki þegar leyfisbréf til kennslu og innritast haustið 2020 eða síðar í 60 ECTS eininga nám til kennsluréttinda getur sótt um hvatningarstyrk sem nemur allt að 400.000 kr. Styrkurinn greiðist út í einu lagi þegar nemandi hefur brautskráðst með leyfisbréf til kennslu. Réttur til að sækja um styrk fellur niður ef kennaranemi útskrifast ekki innan 12 mánaða frá innritun í námið.

Verðandi starfsmenntakennari sem innritast haustið 2021 eða síðar í 60 ECTS eininga grunndiplómu í kennslufræði sem ætlað sérstaklega iðnmeisturum og þeim sem þegar hafa lokið löggildu starfsréttindaprófi getur sótt um hvatningarstyrk sem nemur allt að 400.000 kr. Styrkurinn greiðist út í einu lagi þegar nemandi hefur brautskráðst með leyfisbréf til kennslu. Réttur til að sækja um styrk fellur niður ef kennaranemi útskrifast ekki innan 24 mánaða frá innritun í námið og í samræmi við skipulag námsins.

Markmið hvatningarstyrkja er að auka nýliðun meðal kennara og eru því ætlaðir kennaranemum sem sækjast eftir leyfisbréfi.

Nemandi sækir um hvatningarstyrk til þess háskóla sem hann stundar nám við.

Hvatningarstyrkur til starfandi kennara til náms í starfstengdri leiðsögn

Mikilvægt er að fjölga kennurum í íslensku skólakerfi sem hafa þekkingu á móttöku og leiðsögn við nýliða í kennslu. Slíkir leiðsagnakennarar gegna veigamiklu hlutverki við að sporna gegn brotthvarfi nýútskrifaðra kennara úr starfi en mest hætta er á brotthvarfi úr kennslu fyrstu þrjú starfsár þeirra.

Starfandi kennari sem leggur stund á viðbótarnám á meistarastigi í starfstengdri leiðsögn getur sótt um hvatningarstyrk sem nemur allt að 150.000 kr. Styrkurinn er tvískiptur, fyrri hluti styrksins er greiddur út þegar staðfesting liggur fyrir að viðkomandi hafi staðist nám á fyrsta misseri og seinni hlutinn þegar hann hefur lokið námi og brautskráðst.

Nám í starfstengdri leiðsögn tekur þrjú misseri og fer fram við Menntavísindasvið Háskóla Íslands og Kennaradeild Háskólans á Akureyri. Námið er sniðið að þörfum starfandi kennara.

Með styrkumsókn skal fylgja staðfesting skólastjórnanda á að umsækjandi sé starfandi kennari við viðkomandi skóla, meðmæli og ástæður þess að viðkomandi kennari sérhæfi sig í starfstengdri leiðsögn. Réttur til að sækja um seinni hluta styrks fellur niður ef kennari útskrifast ekki innan 24 mánaða frá innritun í námið.

Markmið styrksins er að fjölga kennurum sem búa yfir sérhæfingu á þessu sviði svo við flesta skóla verði starfandi leiðsagnakennarar sem hafa umsjón með leiðsögn við nýútskrifaða kennara á fyrstu árum þeirra í starfi. Við úthlutun styrkja verður leitast við að jafna dreifingu styrkþega milli skóla og landshluta. 

Launað starfsnám

Nemendum á lokaári meistaranáms til kennsluréttinda stendur til boða að velja launað starfsnám. Starfsnámið skal vera í minnst 50% starfshlutfalli við leik- eða grunnskóla í eitt skólaár. Nemendur sækja um auglýst kennslustarf og fá greitt samkvæmt kjarasamningi. Markmið þess er að auka hæfni kennaranema til að takast á við áskoranir kennarastarfsins að námi loknu sem eykur líkur á farsælum starfsferli og stuðlar að ríkari tengslum háskóla við starfsvettvang.

• Sjá nánar um launað starfsnám kennaranema.

Aðgerðir til að fjölga kennurum voru unnar í góðu samráði við Samband íslenskra sveitarfélaga, Kennarasamband Íslands, Háskólann á Akureyri, Menntavísindasvið Háskóla Íslands, Listaháskóla Íslands, Heimili og skóla og Samtök iðnaðarins. Að auki komu að vinnunni fulltrúar fjármála- og efnahagsráðuneytis og samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytis.

Spurt og svarað um aðgerðirnar