26 Lyf og lækningavörur

Umfang

Starfsemi á þessu málefnasviði er á ábyrgð heilbrigðisráðherra. Það skiptist í þrjá mála­flokka sem sjá má í eftirfarandi töflu ásamt fjárhagslegri þróun þeirra og málefnasviðsins í heild á tímabilinu 2022–2024.

Fjármögnun

Helstu útgjaldabreytingar málefnasviðsins snúa að kerfis­lægum vexti í lyfjum og hjálpartækjum.

Í meðfylgjandi töflu má sjá fjárheimildir málefnasviðsins til næstu fimm ára og áætlaða skiptingu þeirra í rekstur og tilfærslur annars vegar og fjárfestingu hins vegar.

Helstu áherslur 2025–2029

26.1 Lyf

Verkefni

Lyfjamál fjalla m.a. um framleiðslu, dreifingu, notkun og sölu lyfja og skyldra vara (blóð,

frumur og vefir). Eftirfarandi stofnanir, sem falla undir málefnasvið 32, koma með einum eða öðrum hætti að stjórnsýslu og framkvæmd verkefna á sviði lyfjamála: Lyfjastofnun (LST), lyfjanefnd Landspítalans, Embætti landlæknis (EL) og Sjúkratryggingar Íslands (SÍ). Auk þess hefur Landspítali (LSH) (málefnasvið 23) með höndum útboð og innkaup lyfja fyrir opin­berar heilbrigðisstofnanir og sóttvarnalækni ásamt því að bera fjár­hagslega og faglega ábyrgð á umsýslu leyfisskyldra lyfja.¹ Landspítalinn kemur að kennslu og þjálfun heilbrigðis­stétta sem að lyfjamálum koma. Geislavarnir ríkisins (málefna­svið 32) hafa eftirlit með geisla­virk­um efnum, þ.m.t. geisla­virkum lyfjum, og Matvælastofnun (málefnasvið 12) hefur eftirlit með ávísunum dýralækna á lyf handa dýrum og með lyfja­notkun handa dýrum. Um mála­flokkinn gilda lyfjalög, nr. 100/2020 með síðari breytingum, lög um dýralyf, nr. 14/2022, lög um landlækni og lýðheilsu, nr. 41/2007 með síðari breytingum, lög um heil­brigðis­starfsmenn, nr. 34/2012 með síðari breytingum, og lög um vísindarannsóknir á heil­brigðis­sviði, nr. 44/2014.

Helstu áskoranir

Helstu áskoranir málaflokksins felast í aukinni eftirspurn eftir lyfjameðferðum, breyttri lyfja­notkun og inn­leið­ingu á nýjum lyfjum sem bjóðast. Þekkt er að lyfjanotkun eykst með hækkandi aldri og spá Hagstofunnar gerir ráð fyrir að í hópi 65 ára og eldri fjölgi um 27% til ársins 2030 eða um 2,6–3,7% árlega. Versnandi lýðheilsa samhliða lífsstíls­tengdum sjúk­dómum hefur einnig þrýst á um aukna lyfjameðferð sem og aukning í greiningu á ofvirkni og/eða athyglisbresti (ADHD).

Út­gjöld til lyfjamála skiptast á almenn lyf og leyfisskyld lyf. Helstu áskoranir í leyfis­skyldum lyfjum eru aukning í notkun lyfja við krabbameini samhliða notkun nýrri, betri og dýrari lyfja. Lyf þessi lengja lífslíkur sem aftur lengir lyfjameðferð og binda þar með útgjöld liðarins fram í tímann. Í almennum lyfjum eru helstu áskoranir sem fyrr tengdar aukningu í notkun nýrra sykur­­­­­sýkislyfja til þyngdarstjórnunar, áframhaldandi aukningu í notkun ADHD-lyfja samhliða nýrri og dýrari meðferðum og notkun dýrari blóðþynningar­lyfja sem eru ein­faldari í notkun.

Lyfja­skortur verður einnig að teljast umtalsverð áskorun en frá árinu 2016 hefur fjöldi skráðra vörunúmera lyfja staðið í stað eða fækkað (fór úr 3.655 í 3.572 árið 2021) á meðan fjöldi undanþágulyfja hefur vaxið úr 413 í 1.325 vörunúmer (321% aukning). Einkum hefur fækkað skráningum eldri og ódýrari lyfja en einnig eru dæmi þess að ný og dýr lyf eru ekki skráð hér á landi vegna lágs skráð verðs sem hefur áhrif á verðkörfur annarra landa. Afskrán­ing eldri lyfja beinir lyfjameðferð oft og tíðum í dýrari úrræði. Þá hvílir ekki birgða­skylda á undan­þágu­­­­lyfjum sem að auki eru með hærri álagningu og bera ekki skrán­ingar­­gjöld. Vegna þessa eykur notkun undanþágulyfja því kostnað samfélagsins­. ­­

Áskoranir er varða kynja- og jafnréttissjónarmið eru einna helst þær að konur nota almennt meira af lyfjum en karlar og þá sérstaklega hvað varðar svefn- og róandi lyf og þung­lyndislyf. Ástæður þess að konur nota meira af lyfjum en karlar eru óþekktar en bent hefur verið á að karlar nota almennt meira af ADHD-lyfjum og af löglegum og ólöglegum ávana- og fíkni­efnum. Ekki eru til upplýsingar um lyfjanotkun annarra kynja en karla og kvenna. 

Notkun leyfisskyldra lyfja er háð undangengnu mati og verklagsreglum lyfjanefndar Land­spítala óháð kyni og sjúklingum að kostnaðarlausu.  

Tækifæri til umbóta

Áætlanir um útgjöld til lyfjamála þurfa að taka mið af breyttri aldurssamsetningu og auk­inni lyfjanotkun tengdri hækkuðum aldri fremur en fjölgun þjóðarinnar til að fá raun­sannari áætlanir. Tækifæri liggja í því að tryggja markvissa notkun lyfjalista sem lyfja­nefnd Land­spítala og lyfjanefnd Þróunarmiðstöðvar íslenskrar heilsu­­­­­­­­gæslu var falið að útbúa skv. 7. og 13. gr. reglugerðar nr. 1450/2020. Tengja þarf notkun lyfjalista greiðslulíkani í heilsu­gæslu varðandi lyfjaávísanir. Þá er lægra hlutfall notað af sam­heitalyfjum hér á landi samanborið við nágrannaþjóðir og tillögur hafa komið fram um að ein­­­­falda skráningu þeirra og/eða lækka skráningargjöld til að liðka fyrir skráningum fleiri lyfja og auka þannig úrval og samkeppni.

Hvað varðar leyfisskyld lyf liggja tækifæri í markvissara samningsferli og útboðum með enn frekari norrænni samvinnu. Mörg leyfisskyld lyf eru án innkaupasamnings og keypt á skráðum verðum. Þá hefur færst í vöxt að ný og flókin læknis- og lyfjameðferð sé veitt erlendis og tryggja verður samninga um þau lyfjakaup. Æskilegt er að leitað verði eftir norrænni sam­vinnu um kaup á slíkum meðferðum, sérstaklega dýrum genameðferðum. ­­­­Tryggja þarf mark­vissa notkun, t.d. með því að reyna fyrst ódýrari lyf, og markvisst eftirlit með misnotkun á sama tíma og rétt þjón­usta er veitt á réttum stað, sbr. heilbrigðisstefnu. Heilbrigðisráðherra hefur því ákveðið að skipa græn­bókarhóp þvert á ráðuneyti til að fá heildarsýn á þjónustuþörf og úrræði fyrir þennan hóp.  

Til að hafa betri yfirsýn yfir útgjaldaliðina ásamt því að skapa umhverfi sem sparar kostnað við innflutning, skráningu og markaðssetningu lyfja hér á landi væri gott að sett yrðu á fót miðlæg upplýsingakerfi, þ.m.t. upplýsingakerfi um birgðastöðu. Miðlægt upplýsinga­kerfi um raun­tímabirgðastöðu lyfja og lækningatækja mun gera yfirvöldum auðveldara fyrir að hafa yfir­sýn með lyfjaskorti og betri tækifæri til að bregðast við með öryggi sjúklinga að leiðarljósi.

Miðlæga lyfjakortið mun vakta sérstaklega ávísun lækna á ávana- og fíknilyf. Mun það gera læknum og Embætti landlæknis kleift að fylgjast sérstaklega með þessum lyfjum og hamla útgáfu fjölda lyfjaávísana til einstaklings á hverjum tíma. Byrjað er að innleiða miðlæga lyfja­kortið í sjúkraskrárkerfi og er innleiðingin komin vel á veg. Markmiðið er að ljúka inn­leiðingu á árinu 2024.

Sé horft til velsældaráherslna má stuðla að bættu andlegu heilbrigði með gagnreyndri og skyn­samlegri lyfjanotkun, þ.m.t. að draga úr mis- og ofnotkun geð- og verkjalyfja. Miðað er við að notkun þessara lyfja verði sambærileg og meðaltalsnotkun á Norðurlöndunum.­ Greiðslu­­­­­líkani heilsugæslunnar hefur verið beitt til að meta fjölda einstaklinga á hverri heilsu­gæslu í hááhættumeðferð með sterkum verkjalyfjum og svefn- og róandi lyfjum. Í kjöl­farið hefur verið komið á tilraunaverkefni um markvissa niðurtröppun þessara lyfja í þverfag­legri aðkomu lækna, lyfjafræðinga og annars heilbrigðisstarfsfólks þar sem notast er við smá­forrit til að halda utan um meðferðina. Greining á notkun svefnlyfja leiddi í ljós að notkun eykst marktækt með hækkandi aldri hjá báðum kynjum en konur eru tvöfalt líklegri til að leysa út svefnlyf en karlar. Þá er notkun svefnlyfja meiri á höfuðborgarsvæðinu. Fyrirhugað er að inn­leiða þetta verklag víðar ef niðurstaðan úr verkefninu styður það.

Aðgengi að lífs­bjarg­andi lyfjum í tengslum við ávana- og fíkniefnaneyslu hefur verið bætt og áfram er markmiðið að allir framlínustarfsmenn hafi undir höndum þessi lyf, s.s. naloxon í nefúða­formi. Bæta þarf aðgengi og tryggja einstaklingum viðhaldsmeðferð við ópíóíðafíkn.

­ ­­­­­Notkun ADHD-lyfja vex hröðum skrefum og vegur aukin notkun fullorðinna þar þyngst en ný lyf hafa komið á markað ætluð þeim aldurshópi. Faraldsfræðilegar rannsóknir á algengi eru nokkuð misvísandi, bæði eftir löndum og mæliaðferðum. Bandarískar rannsóknir benda til að algengi hjá börnum sé um 9,5% og evrópskar rannsóknir liggja á bilinu 1,7–15%. Þá virðist ADHD í fæstum tilfellum lagast með hækkuðum aldri enda er mikil ættar­fylgni við greiningar (80% erfðir). Á þriðja þúsund einstaklinga á öllum aldri bíða eftir meðferð og grein­ingu. Því má gera ráð fyrir að notkun geti enn aukist hér á landi. Heilbrigðisráðherra hefur af þessu tilefni skipað ADHD-grænbókarhóp sem á að greina 5–0 lykilviðfangsefni málaflokks­ins. Hvað varðar notkun hagkvæmustu lyfjameðferða gerir reglugerð um lyfjanefndir ráð fyrir að nefndirnar stilli upp lyfjalista, bæði ætlað í þeim tilgangi að nota gagnreyndar meðferðir og til að auka skilvirkni. Gerð lyfjalista er nær lokið og innleiða þarf markvissa notkun þeirra. Þá má nefna að Norðmenn hafa hafið útboð á almennum lyfjum. Kanna þarf möguleika á slíkum útboðum hér, t.d. fyrir ADHD-lyf, um leið og hvatt er til að staðla verklag við greiningar og með­ferð.

Ákall hefur verið eftir framboði annarra meðferðarkosta en lyfjameðferða við þunglyndi og kvíða og geðheilsuteymum hefur verið komið á laggirnar í heilsugæslu. Skynsamlegt er að horfa til snemmtækrar skim­unar og íhlutunar áður en þunglyndis- og kvíðasjúkdómur hefur grafið um sig meðan mestir möguleikar eru á að beita lyfjalausum úræðum eingöngu.

Til að stuðla að betri samskiptum við almenning koma rafrænar lausnir að miklu gagni. Inn­­­­­leiðing miðlægs lyfjakorts einstaklings spilar þar stórt hlutverk, bæði hvað varðar upplýs­inga­­­gjöf en einnig lyfjafræðilega þjónustu við einstaklinginn.

Stuðla má að kolefnishlutlausri framtíð með að horfa meira til grænna þátta við opinber inn­­kaup lyfja, t.d. hvort framleiðsla lyfsins eða dreifing þess sé framkvæmd með umhverfis­vænni hætti, og gefa stig fyrir það í útboðum. Haga þarf lyfjainnkaupum með skyn­samlegri hætti og gæta að skynsamlegri lyfjanotkun. Rafrænir fylgiseðlar lyfja munu einna helst stuðla að kolefnishlutlausri framtíð í lyfjaiðnaðinum. Til að sporna við aukningu lyfja­notkunar þarf einnig að huga að því að auka við annars konar þjónustu sem minnkar þörf á lyfjum, t.d. auka forvarnir, hreyfingu, hvetja til bætts mataræðis og efla geðþjónustu.

Áhættuþættir

Helstu áhættuþættir eru öldrun þjóðarinnar, offita, tilkoma líftæknilyfja og aukning í ávísun lyfja í ákveðnum lyfjaflokkum sem leiða til aukinna fjárútláta í þessum málaflokki. Skortur á ákveðnum lyfjum á markaði getur einnig skapað áhættu.

Markmið og mælikvarðar

26.2 Lækningatæki

Verkefni

Meginverkefni málaflokksins varðar framleiðslu, sölu, markaðssetningu, markaðs­eftir­lit, við­­­hald og notkun lækningatækja og eftirlit heilbrigðisyfirvalda með þeim. Lyfja­stofnun ann­ast eftirlit með lækningatækjum. Hvað varðar lækningatæki er lögð áhersla á að eftirlit með lækningatækjum verði, en meginmarkmið málaflokksins er að koma í veg fyrir að not­endur lækningatækja verði fyrir tjóni og tryggja að framleiðsla, viðhald og notkun lækninga­tækja sé í samræmi við gildandi lög á hverjum tíma. Um málaflokkinn gilda lög um lækninga­tæki, nr. 132/2020, auk laga um vísindarannsóknir á heilbrigðis­sviði, nr. 44/2014.

Helstu áskoranir

Helstu áskoranir málaflokks um lækningatæki eru að byggja upp og efla eftirlit með lækn­inga­tækjum. Gerðar eru strangari kröfur til framleiðenda og auknar kröfur til klín­ískra prófana en giltu fyrir gildistöku núgildandi laga um lækningatæki, nr. 132/2020. Skráning og yfirsýn yfir þau lækningatæki sem eru hér á markaði er brotakennd og þá sérstaklega er varðar ígræðan­­leg tæki.

Tækifæri til umbóta

Í samræmi við heilbrigðisstefnu til ársins 2030 er stefnt að formlegu samstarfi við aðrar Norður­­landaþjóðir um mat á nýrri tækni og nýjum aðferðum. Formlegt mat á gagnreyndu nota­­gildi er forsenda fyrir innleiðingu nýrrar tækni, nýrra lyfja og nýrra aðferða í heil­brigðis­þjónustu, svokallað heilbrigðistæknimat (HTA). Þessu mati er ætlað að tryggja að ný tækni og nýjar aðferðir, sem fjármagnaðar eru af hinu opinbera, leiði til besta mögu­legs árangurs fyrir sjúklinga og samfélagið (venjulega mælt í betri heilsu).

Sameiginlegur gagnagrunnur innan ESB um lækningatæki (EUDAMED) hefur það hlutverk að tryggja rekjanleika lækningatækis frá framleiðanda og m.a. koma í veg fyrir fölsuð tæki. Gagna­­grunn­ur­inn inniheldur m.a. upplýsingar um framleiðendur og atvik sem varða öryggi þeirra og auð­veldar innköllun á gölluðum tækjum. Kerfið mun auðvelda rekjan­leika lækn­inga­tækja frá framleiðanda til sjúklings.

Setja þarf upp miðlægt upplýsingakerfi sem veitir rauntímaupplýsingar um birgðastöðu lyfja og lækningatækja sem yrði m.a. notað til að aðstoða yfirvöld við að tryggja nægjanlegt fram­boð mikilvægra lækningatækja fyrir heilbrigðiskerfið.

Markmið og mælikvarðar

Markmiðið felur í sér að tekið verði upp heilbrigðistæknimat við kaup á nýjum lækn­inga­tækjum. Heilbrigðistæknimat er framkvæmt á þverfaglegum grundvelli þar sem stuðst er við tiltek­inn ramma um greiningu sem felur í sér klínískar, faraldsfræðilegar, heilsuhag­fræði­­­legar og aðrar upp­lýs­ingar og aðferðafræði. Með heilbrigðistæknimati er ákvörðun um hvaða lækningatæki skuli fjár­festa í byggð á kostnaðarhagkvæmni með hliðsjón af klínísku mati og ábata fyrir heilbrigðiskerfið.

26.3 Hjálpartæki

Verkefni

Meginverkefni málaflokksins varða úthlutun hjálpartækja og styrki frá Sjúkratrygg­ingum Íslands til að afla nauðsynlegra hjálpar­tækja til að draga úr áhrifum fötlunar eða færniskerð­ingar á líf notenda.­ Auk þess annast tvær aðrar stofnanir úthlutun hjálpartækja, þ.e. Heyrnar- og talmeinastöðin og Þjónustu- og þekkingarmiðstöð fyrir blinda, sjón­skerta og einstaklinga með samþætta sjón- og heyrnarskerðingu. Síðastnefnda stofnunin heyrir undir félags- og vinnu­markaðsráðherra.

Sjúkratryggðir einstaklingar eiga rétt á styrk til að afla nauðsynlegra hjálpartækja. Sjúkra­tryggingar Íslands úthluta hjálpartækjum til sjálfsbjargar, öryggis, þjálfunar og meðferðar, Heyrnar- og talmeinastöð útvegar hjálpartæki vegna heyrnarskerðingar og Þjónustu- og þekk­ingar­­miðstöðvar fyrir blinda, sjónskerta og einstaklinga með samþætta sjón- og heyrnar­skerð­ingu úthluta sérhæfðum hjálpartækjum fyrir blinda. Hvorki eru greiddir styrkir vegna hjálpar­tækja við dvöl á sjúkra- eða öldrunarstofnunum né vegna náms og atvinnu.

Helstu lög sem gilda um málaflokkinn eru lög um sjúkratryggingar, nr. 112/2008, lög um Heyrnar- og talmeinastöð, nr. 42/2007, og lög um þjónustu- og þekkingarmiðstöð fyrir blinda, sjónskerta og einstaklinga með samþætta sjón- og heyrnarskerðingu, nr. 160/2008.

Helstu áskoranir

Helstu áskoranir felast í endurskoðun reglugerða um styrki vegna hjálpartækja, einföldun skipu­­lags við afgreiðslu tækjanna, endurskoðun á greiðsluþátttöku og bættu aðgengi að hjálpar­­­­­­­­­tækjum.

Í skýrslu starfshóps á vegum heilbrigðisráðherra frá árinu 2019 er að finna greiningu á stöðu hjálpartækjamála, helstu áskoranir sem blasa við málaflokknum og tillögur til úrbóta. Þar er m.a. bent á að fullgilding samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks kalli á að farið verði yfir ýmsa þætti er snúa að rétti sjúkratryggðra til hjálpartækja auk upplýsinga­miðlunar og stuðnings í tengslum við úthlutun tækjanna, m.a. rétti til hjálpartækja til að nota í frístunda- og íþróttastarfi sem nauðsynlegt er að útvíkka frekar.

Heilbrigðisráðuneytið vinnur að heildar­endur­­­skoðun á reglugerð nr. 760/2021, um styrki vegna hjálpartækja, í samvinnu við Sjúkratryggingar Íslands. Um frekari niðurstöður í skýrslu starfs­hóps­ins og tillögur sem þar komu fram vísast til umfjöllunar um hjálpartæki á bls. 401–402 í fjár­mála­áætlun 2023–2027.

Aukin og betri notkun hjálpartækja getur aukið hagkvæmni með því að stuðla að því að fólk búi lengur heima og við aukin lífsgæði. Góður aðgangur að hjálpartækjum ásamt full­nægjandi þjálfun í notkun þeirra getur þannig dregið úr kostnaði á öðrum sviðum. Meðal þeirra skuldbindinga sem aðildarríki samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks undir­gangast er að tryggja aðgengi fatlaðs fólks að hjálpartækjum og annarri stuðningstækni, t.d. upplýsinga- og samskiptatækni sem auðveldar fólki að vera samfélagslega virkt og er mikil áhersla lögð á að tryggja aðgang að hjálpartækjum til hæfingar og endurhæfingar til að auka færni. 

Fleiri umsóknir vegna hjálpartækja koma frá konum en körlum sem má líklegast rekja til kyn­bundins munar á lífslíkum og heilsufari. Almennt lifa konur lengur en karlar en þær lifa einnig lengur við skert lífsgæði vegna heilsufars.

Varðandi helstu áskoranir vísast að öðru leyti til umfjöllunar um hjálpartæki á bls. 402–403 í fjármálaáætlun 2023–2027.

Tækifæri til umbóta

Mikil framþróun hefur orðið í gerð hjálpartækja á undanförnum árum sem eykur mögu­leika fatlaðs fólks til að lifa sjálfstæðu lífi. Mikilvægt er að fylgjast markvisst með þróun hjálpar­­­tækja þannig að nýta megi nýjungar eins og kostur er. Hjálpartæki gegna mikilvægu hlut­­verki varðandi möguleika fólks til að búa á eigin heimili en með því aukast lífsgæði not­enda ásamt því að minnka álag á stofnanir sem bjóða almennt upp á dýrari úrræði.

Mikilvæg réttarbót með fullgildingu samnings Sameinuðu þjóðanna er réttur til hjálpar­tækja til að nota í frístunda- og íþróttastarfi. Breytingar hafa verið gerðar á reglugerð nr. 760/2021 um styrki vegna hjálpartækja sem heimila veitingu styrkja til kaupa á þríhjólum til barna og fullorðinna en að auki eiga börn rétt á styrkjum vegna svokallaðra palla- og tví­mennings­hjóla. ­Ráðuneytið er að vinna frekari breytingar á reglugerðinni með áherslu á rétt­indi barna til frístundahjálpartækja en ljóst er að mikil vinna er fram undan til að tryggja réttindi fatlaðs fólks, bæði barna og fullorðinna, til hjálpartækja í samræmi við alþjóðlegar skuld­bind­ingar. Frekari útvíkkun á heimildum til úthlutunar hjálpartækja mun kalla á aðra for­gangsröðun útgjalda innan málaflokksins ef ekki á að koma til aukningar þar á.

Úthlutunarreglur ættu í meira mæli að byggja á mati á heildarþörfum fremur en læknis­fræði­­legri sjúkdómsgreiningu, en árið 2024 var gerð sú breyting á 3. gr. reglugerðar nr. 760/2021 að veita má styrki vegna hjálpartækja sem stuðla að því að viðhalda eða auka færni og virkni einstaklingsins. Jafnframt þarf að skoða hvort endurskoða þurfi greiðsluþátt­töku hins opinbera vegna hjálpartækja. Nú eru sérstakar greiðslureglur vegna hvers flokks tækja sem getur leitt til ójafnrar og hárrar greiðslubyrði. Samþættingu þjónustu stofnana sem útvega hjálpa­r­tæki þarf að auka til að einfalda og bæta þjónustu við notendur svo hægt sé að leysa fjölþættan vanda á einum stað. 

Ein af velsældaráherslum ríkisstjórnarinnar er virkni í námi og starfi. Betri þjónusta við fatlað fólk vegna hjálpartækja getur ýtt undir frekari virkni og samfélagsþátttöku fatlaðra.­­

Áhættuþættir

Komi ekki til framangreindra breytinga er hætt við að þjónustuferlið við notendur verði flókið og óaðgengilegt. Úthlutunarreglur miði ekki við heildarþarfir notenda heldur ein­skorð­ist við læknisfræðilega sjúkdómsgreiningu. Ef ekki verður fylgst markvisst með þróun hjálpar­tækja er hætt við að nýjungar séu ekki nýttar sem skili sér í takmörkun fólks til að búa á eigin heimili og auki álag á stofnanir. Að öðru leyti vísast til um­fjöllunar á bls. 355 í fjár­mála­áætlun 2024–2028.

Markmið og mælikvarðar

Til viðbótar hefur viðmiði um fjölda staða sem einstaklingur þarf að leita á til að fá úrlausn hjálpartækjaþarfa verið breytt úr einum stað yfir í tvo árið 2025 þar sem ljóst er að flókið verður að sameina úthlutun hjálpartækja frá fjórum ólíkum stöðum.

_{1 Lyf sem eingöngu ætti að nota á eða í tengslum við sjúkrahús vegna sérhæfðrar meðferðar sjúklinga sem krefst sérfræðiþekkingar eða sérstaks eftirlits sérfræðinga á sjúkrahúsum.
2 Viðmið er meðaltal Norðurlandanna, nýjustu tölur hverju sinni, núverandi tölur frá 2019–2020.
3 Viðmiðunarverð samkvæmt viðmiðunarverðskrá Lyfjastofnunar sem er uppfærð mánaðarlega, m.t.t. útskiptileika lyfs.
4 Fyrir lyf í viðmiðunarverðflokkum var ódýrasta lyfið valið í 26% tilvika árið 2021. Í 50% tilvika var valið verð sem var innan við 5% frá lægsta verði í viðkomandi viðmiðunarverðflokki.
5 EES-samningurinn og Evrópulöggjöf getur takmarkað heimildir til að heimila rafræna fylgiseðla eingöngu, en ekkert er því til fyrirstöðu í dag að bjóða upp á rafræna fylgiseðla samhliða pappírsseðli.}