Hoppa yfir valmynd

Haus fyrir smærri skjái

Merki Stjórnarráðs Íslands Stjórnarráð Íslands

Átök fyrir botni Miðjarðarhafs

Ísland viðurkenndi sjálfstæði og fullveldi Palestínu á grundvelli ályktunar Alþingis frá 29. nóvember 2011 og hefur síðan þá jafnan hvatt til friðsamlegrar lausnar deilunnar á grundvelli tveggja ríkja lausnarinnar og virðingu fyrir alþjóðalögum.

Afstaða Íslands til átakanna sem geisað hafa í Mið-Austurlöndum frá árás Hamas-hryðjuverkasamtakanna á Ísrael 7. október 2023 hefur grundvallast á skýrri sýn á mikilvægi alþjóðalaga sem og mannúðar.

Ísland fordæmir skilyrðislaust hrottalega hryðjuverkaárás Hamas 7. október 2023 og viðurkennir rétt Ísraels til sjálfsvarnar. Þeim rétti fylgi hins vegar líka skyldur.

Ísland fordæmir öll brot á alþjóða- og mannúðarlögum, þar með talið takmarkanir á aðgengi mannúðaraðstoðar og ónóga vernd óbreyttra borgara í hernaðaraðgerðum Ísraels.

Til samræmis við ályktun Alþingis frá 9. nóvember 2023, hefur Ísland kallað eftir tafarlausu vopnahléi af mannúðarástæðum, lausn allra gísla, óheftu aðgengi fyrir neyðaraðstoð og undantekningalausri virðingu við alþjóðalög.

Ísland hefur ítrekað komið afstöðu sinni á framfæri á vettvangi Sameinuðu þjóðanna og annarra alþjóðastofnana. Allar ræður og ályktanir sem Ísland hefur flutt eða tekið undir er að finna neðar á þessari síðu.

Þá hefur afstöðu Íslands verið komið á framfæri við fulltrúa ísraelskra og palestínskra stjórnvalda en íslensk stjórnvöld eiga ekki í neinum samskiptum við fulltrúa Hamas-hryðjuverkasamtakanna sem hófu þessi átök og bera sína ábyrgð.

Ísland styður sjálfstæði alþjóðlegra dómstóla sem hafa átökin til umfjöllunar og mun virða niðurstöður þeirra, meðal annars hefur Ísland kallað eftir því að bráðabirgðaráðstöfunum Alþjóðadómstólsins í Haag verði framfylgt.

Ísland styður við sjálfstæði Palestínu, meðal annars með stuðningi við aukna þátttöku ríkisins í störfum Sameinuðu þjóðanna og framfylgd ráðgefandi álits Alþjóðadómstólsins í Haag um ólögmæti hernáms og landtöku Ísraels. Í febrúar á þessu ári skilaði Ísland einnig inn skriflegri greinargerð til Alþjóðadómstólsins í Haag í ráðgefandi álitsmáli sem allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna beindi til dómstólsins, á grundvelli ályktunar sem þar var samþykkt 19. desember 2024, um lagalegar skyldur Ísraels til að tryggja viðveru og starfsemi Sameinuðu þjóðanna, annarra alþjóðastofnana og þriðju ríkja á og í tengslum við hernumin svæði Palestínu. Í greinargerðinni eru undirstrikaðar ófrávíkjanlegar skyldur Ísraels sem hernámsaðila að mannúðarrétti. Þetta er í fyrsta skipti sem Ísland stendur eitt að greinargerð til Alþjóðadómstólsins í Haag en til marks um ríka áherslu stjórnvalda – og í samræmi við ofangreinda ályktun Alþingis frá 9. nóvember 2023, á að alþjóðalögum sé fylgt í einu og öllu í þágu mannúðar, öryggis almennra borgara og verndar borgaralegra innviða.

Til að koma til móts við þá miklu neyð sem nú ríkir fyrir botni Miðjarðarhafs hefur Ísland aukið stuðning sinn við mannúðarstarf á svæðinu, þar með talið við Palestínuflóttamannaaðstoðina (UNRWA). Ísland væntir þess hins vegar að UNRWA, sem er ómissandi í neyðaraðstoð á Gaza og veitingu grunnþjónustu til Palestínuflóttamanna á Vesturbakkanum og víðar, haldi áfram innleiðingu endurbóta sem Colonna-nefndin svokallaða lagði til í lokaskýrslu úttektar sinnar í apríl. Nefndin var leidd af fyrrum utanríkisráðherra Frakklands, Catherine Colonna, og lagði fram 50 tillögur til að tryggja hlutleysi stofnunarinnar. Ísland hefur ásamt Norðurlöndunum jafnframt fordæmt ákvörðun ísraelskra stjórnvalda að innleiða í upphafi ársins löggjöf sem gerir stofnuninni nánast ókleift að sinna hlutverki sínu í Palestínu.

Nánari upplýsingar um mannúðarframlög er að finna hér að neðan.

  • Eftir að Ísrael hóf hernaðaraðgerðir á Gaza í kjölfar hryðjuverkaárásar Hamas-samtakanna tók Ísland, þann 8. desember 2023, ásamt hinum Norðurlöndunum, þátt í bréfi til stuðnings ákalli aðalframkvæmdastjóra Sameinuðu þjóðanna til öryggisráðsins og alþjóðasamfélagsins um tafarlausar aðgerðir til að afstýra mannúðar hamförum og vopnahlés af mannúðarástæðum. 
  • Í samræmi við ályktun Alþingis 9. nóvember 2023 var Ísland, ásamt 101 ríki, meðflytjandi að ályktun sem meðal annars krafðist tafarlauss vopnahlés af mannúðarástæðum og lögð var fyrir öryggisráð Sameinuðu þjóðanna 8. desember en náði ekki fram að ganga. 
  • Ísland kaus með, og var meðflytjandi að, ályktun allsherjarþings Sameinuðu þjóðanna 12. desember 2023 þar sem kallað er eftir tafarlausu vopnahléi á Gaza af mannúðarástæðum, framfylgd alþjóðalaga, vernd óbreyttra borgara, tafarlausri lausnar gísla og tryggu mannúðaraðgengi.
  • Ísland kaus með ályktun allsherjarþings Sameinuðu þjóðanna 10. maí 2024 um aukinn rétt Palestínu til þátttöku í störfum þingsins. Ályktunin var samþykkt með 143 atkvæðum gegn 9.
  • Ísland, í sameiginlegri yfirlýsingu Norðurlandanna 2. júlí 2024, kallaði eftir því að Ísrael láti ríkisstjórn Palestínu í té fjármuni sem haldið var eftir vegna stríðsins.
  • Ísland hvatti stjórnvöld í Ísrael til þess að virða ráðgefandi álit Alþjóðadómstólsins um lagalegar afleiðingar stefnu og framkvæmdar Ísrael á herteknum svæðum í Palestínu, þar með talið í Austur-Jerúsalem frá 19. júlí sl. Ísland í sameiginlegri norrænni yfirlýsingu 22. október 2024 lýsti yfir þungum áhyggjum af áformum ísraelska þingsins (Knesset) um lagasetningu sem kæmi í veg fyrir að Palestínuflóttamannaaðstoð Sameinuðu þjóðanna gæti haldið áfram starfsemi sinni á Vesturbakkanum, í Austur-Jerúsalem og á Gaza. Eftir að ísraelska þingið samþykkti lög um bannaði starfsemi UNRWA var sú ákvörðun fordæmd 29. október 2024 í færslu á X. Fastafulltrúi Íslands flutti einnig sameiginlegt ávarp fyrir hönd Norðurlandanna á sérstökum fundi í allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna 6. nóvember um ákvörðun ísraelska þingsins.
  • Ísland studdi ályktun Noregs, sem samþykkt var í allsherjarþinginu 19. desember 2024, um að óska eftir ráðgefandi áliti Alþjóðadómstólsins í Haag um lagalegar skyldur Ísraels til að tryggja viðveru og starfsemi Sameinuðu þjóðanna, annarra alþjóðastofnana og þriðju ríkja á og í tengslum við hernumin svæði Palestínu. Tilefnið er framganga ísraelskra stjórnvalda sem hafa bannað starfsemi UNRWA innan Ísraels sem og bannað samskipti stjórnvalda við stofnunina. Stofnanir Sameinuðu þjóðanna og einstök gjafaríki hafa veitt nauðsynlega mannúðaraðstoð til íbúa hernumdu svæðanna sem Ísrael er skylt að þjóðarétti að tryggja. Þar hefur UNRWA gegnt lykilhlutverki. Ísland skilaði jafnframt í febrúar sl. inn greinargerð til Alþjóðadómstólsins vegna vinnu hans að ráðgefandi álitinu og er þetta í fyrsta skipti sem Ísland stendur eitt að greinargerð til Alþjóðadómstólsins.
  • Þá var Ísland meðal 105 ríkja sem lýstu í sérstöku bréfi í október yfir stuðningi við Antonio Guterres, aðalframkvæmdastjóra Sameinuðu þjóðanna, í kjölfar yfirlýsingar utanríkisráðherra Ísrael um að Guterres væri ekki velkominn í Ísrael (persona non gratae). Í bréfinu var áréttað að yfirlýsing ísraelska utanríkisráðherrans græfi undan hlutverki Sameinuðu þjóðanna.
  • Ráðherra tók málefni Palestínu upp sérstaklega í ávarpi sínu í vetrarlotu mannréttindaráðs Sameinuðu þjóðanna í lok febrúar og hefur einnig ítrekað lýst afstöðu sinni á samfélagsmiðlum; á X (sjá hér og hér), Facebook og Instagram, sem og í fjölmiðlum.

Þingsályktun Alþingis sem samþykkt var 9. nóvember 2023 kristallar afstöðu Íslands vegna átaka fyrir botni Miðjarðarhafs. Hún hljóðar svo:

„Alþingi ályktar að án tafar skuli komið á vopnahléi af mannúðarástæðum á Gaza-svæðinu svo tryggja megi öryggi almennra borgara, jafnt palestínskra sem ísraelskra. Alþingi fordæmir öll ofbeldisverk sem beinast gegn almennum borgurum í Palestínu og Ísrael. Alþingi krefst þess að alþjóðalögum sé fylgt í einu og öllu í þágu mannúðar, öryggis almennra borgara og verndar borgaralegra innviða.

Alþingi fordæmir hryðjuverkaárás Hamasliða á almenna borgara í Ísrael sem hófst 7. október 2023. Alþingi fordæmir sömuleiðis allar aðgerðir ísraelskra stjórnvalda í kjölfarið sem brjóta gegn alþjóðlegum mannúðarlögum, þ.m.t. óheyrilega þjáningu, manntjón, mannfall almennra borgara og eyðileggingu borgaralegra innviða. Brýnt er að öll brot stríðandi aðila á alþjóðalögum verði rannsökuð til hlítar.

Alþingi kallar eftir mannúðlegri meðferð á og tafarlausri lausn gísla, aðgengi hjálpar- og mannúðarsamtaka og að neyðarvistum og læknisaðstoð verði komið til almennings tafarlaust.

Alþingi felur ríkisstjórninni að beita sér fyrir viðbótarframlagi til mannúðaraðstoðar og rannsóknar á brotum á alþjóðalögum til að fylgja eftir þeim áherslum sem fram koma í ályktun þessari.“

 

Heildarframlög til Palestínu námu alls 450 milljónum á árinu 2023 og 510 milljónum það sem af er ári 2024. 
Þar af runnu á árinu 2023 alls 225 milljónir króna í viðbótarframlög til Palestínuflóttamannaaðstoðar Sameinuðu þjóðanna (UNRWA) vegna aukins álags eftir upphaf átaka 7. október. Utan við þessa tölu er fjárveiting að upphæð 15 milljónir króna til Alþjóðlega sakamáladómstólsins (ICC) vegna aukins rannsóknaálags. Var Ísland meðal hæstu framlagsríkja UNRWA miðað við höfðatölu árið 2023 og hefur haldið áfram að veita viðbótarframlög það sem af er ári 2024. Greiddar voru 110 milljónir í samræmi við nýlega endurnýjaðan rammasamning við stofnunina fyrir tímabilið 2024-2028 og 100 milljónir að auki í viðbótarframlag. Þá voru greidd sérstök framlög til Matvælaáætlunar Sameinuðu þjóðanna (WFP) að upphæð 40 milljónir, sem og í Svæðasjóð Samhæfingarskrifstofu aðgerða Sameinuðu þjóðanna í mannúðarmálum (OCHA oPt Humanitarian Fund) að upphæð 40 milljónir, sem bættist við áður ákveðnar 30 milljónir til sjóðsins. Loks voru greiddar 10 milljónir til UNESCO vegna stuðnings við skólabörn, vernd menningarminja og fjölmiðlafrelsis á Gaza.

Ísland hefur um árabil stutt fjórar stofnanir og sjóði Sameinuðu þjóðanna sem veita Palestínumönnum, þar á meðal flóttafólki, grunnþjónustu. Auk UNRWA og Svæðasjóðs Samhæfingarskrifstofu aðgerða Sameinuðu þjóðanna í mannúðarmálum (OCHA oPt Humanitarian Fund), hefur framlögum verið veitt til Stofnunar Sameinuðu þjóðanna um kynjajafnrétti og valdeflingu kvenna (UN Women) og Barnahjálpar Sameinuðu þjóðanna (UNICEF). Með hækkandi kjarnaframlögum til síðastnefndu stofnananna tveggja var framlögum til landsskrifstofa þeirra í Palestínu hætt árið 2024 en framlög til UNRWA hækkuð sem því nemur. 

Þá hafa tvenn frjáls félagasamtök á Vesturbakkanum og Gaza hlotið árlegan fjárstuðning frá Íslandi frá árinu 2007. Annars vegar er um að ræða Palestinian Medical Relief Society (PMRS) sem sinnir heilbrigðisþjónustu, hins vegar Women’s Centre for Legal Aid and Counselling (WCLAC) sem sinnir lögfræðiaðstoð, málsvarastarfi og þjónustu á sviði jafnréttismála, sérstaklega í þágu þolenda heimilisofbeldis. Samningar við samtökin tvö voru endurnýjaðir á fyrri hluta árs 2024, en samkvæmt þeim mun Ísland veita 15 m.kr. til hvorra samtaka um sig næstu fimm árin (2024-2028). Í gegnum tíðina hefur stökum framlögum jafnframt verið veitt til mannúðarverkefna á vegum frjálsra félagasamtaka, meðal annars Norwegian Refugee Council (NRC), Rauða kross Íslands og Hjálparstarfs kirkjunnar. 

Í upphafi árs gerðist Ísland enn fremur aðili að sjóð á vegum Alþjóðabankans sem styður við enduruppbyggingu og endurreisn innviða í Palestínu, en frá því í október 2023 hefur sjóðurinn einbeitt sér að mannúðaraðstoð. Gerður var samningur um framlög til fimm ára (2024-2028) um árlegt 400 þúsund dala framlag (u.þ.b. 55 m.kr.) en í ljósi stöðunnar á Gaza var ákveðið að greiða framlög fyrstu tveggja áranna (2024 og 2025) í einu lagi í byrjun árs. 

Í ljósi snöggversnandi mannúðarástands í Líbanon frá og með í september 2024, tilkynnti Ísland um samtals 100 m.kr. neyðarframlag frá íslenskum stjórnvöldum, þar af 60 m.kr. til svæðasjóðs á vegum samhæfingarskrifstofu aðgerða Sameinuðu þjóðanna í mannúðarmálum (Lebanon Humanitarian Fund í umsjón OCHA) og hins vegar 40 m.kr. viðbótarkjarnaframlag til UNRWA vegna stóraukins álags í Líbanon og Sýrlandi. Framlögin bættust við þegar gritt framlag upp á 60 m.kr. í fyrrnefndan svæðasjóð á árinu, sem upphaflega kom til vegna flóttamannaálags í Líbanon frá Sýrlandi. 

Fréttir

Allar fréttir

Ræður og yfirlýsingar

Fleiri ræður

Yfirlýsingar ráðherra á samfélagsmiðlum

 
 
Síðast uppfært: 15.4.2025
Var efnið hjálplegt?
NeiJá
Takk fyrir

Ábendingin verður notuð til að bæta gæði þjónustu og upplýsinga á vef Stjórnarráðsins. Hikaðu ekki við að hafa samband ef þig vantar aðstoð.

Af hverju ekki?

Yfirlit

Hafa samband

Ábending / fyrirspurn
Ruslvörn
Vinsamlegast svaraðu í tölustöfum

Ef um er að ræða áríðandi erindi til borgaraþjónustu utanríkisráðuneytisins þá skal senda póst á [email protected]

Upplýsingar um netföng, símanúmer og staðsetningu ráðuneyta