Alþjóðastofnanir

Utanríkisráðuneytið fer með mál er varða aðild Íslands að alþjóðlegum samtökum, stofnunum, ráðstefnum og fundum er varða opinbera hagsmuni og eigi ber undir annað ráðuneyti, svo og friðhelgi og forréttindi alþjóðastofnana. 

Ísland hefur ríka hagsmuni af því að tryggja sér virk og öflug alþjóðleg tengsl og eins sterka stöðu og kostur er í alþjóðastofnunum.

Alþjóða- og öryggissvið utanríkisráðuneytisins sinnir pólitískum samskiptum Íslands við erlend ríki og alþjóðastofnanir. Alþjóðleg samvinna fer aðallega fram á vettvangi alþjóðastofnana eins og Sameinuðu þjóðanna og undirstofnanna hennar sem og ýmissa svæðisbundinna stofnana eins og Öryggis og samvinnustofnun Evrópu (ÖSE), Evrópuráðsins og Atlandshafsbandalagsins (NATO) svo nokkrar séu nefndar.

Barentsráðið (BEAC)

Barentsráðið (Barents Euro-Arctic Council, BEAC) var stofnað að frumkvæði Norðmanna árið 1993 með það fyrir augum að efla samstarf um sameiginleg hagsmunamál Barentshafs og aðliggjandi svæða í Norðvestur-Rússlandi, norðurhluta Skandinavíu og Finnlandi. Svonefnt Barentssvæði er þéttbýlasta svæðið á norðurslóðum með um 5,9 milljónir íbúa. Allar Norðurlandaþjóðirnar eiga aðild að Barentsráðinu ásamt Rússlandi og Evrópusambandinu. Systursamtök á sveitarstjórnarstigi, Byggðasamband Barentssvæðisins (Barents Regional Council, BRC) voru stofnuð á sama tíma og er náin samvinna þar á milli.

Aðild Íslands og Danmerkur að Barentsráðinu verður m.a. rakin til sjávarútvegshagsmuna Íslendinga, Færeyinga og Grænlendinga þar sem eitt af verkefnum ráðsins er að sporna gegn sjávarmengun frá gömlum hernaðarmannvirkjum frá tímum kalda stríðsins og umhverfisspjöllum af völdum iðnaðarumsvifa og auðlindanýtingar á svæðinu. Jafnframt hefur verið talið mikilsvert að Norðurlöndin taki sameiginlega þátt í svæðasamstarfi af þessu tagi.

Mikilvægi Barentsráðsins sem samstarfsvettvangs Norðurlandanna og Rússlands hefur vaxið hröðum skrefum frá stofnun þess, samhliða auknum efnahagslegum umsvifum og auðlindanýtingu á svæðinu. Fjöldi starfshópa er starfræktur á vegum ráðsins um efnahagssamvinnu, tollamál, umhverfismál, æskulýðsmál, flutninga og björgunarmál. Margir starfshópar til viðbótar eru starfræktir á vegum Byggðasambands Barentssvæðisins eða í samvinnu við það um heilbrigðis- og þjóðfélagsmál, menntun og rannsóknir, orkumál, menningu o.fl. Vaxandi áhugi er á starfi Barentsráðsins í öðrum heimshlutum og hafa eftirfarandi ríki fengið áheyrnaraðild að því: Bandaríkin, Bretland, Kanada, Frakkland, Holland, Ítalía, Japan, Pólland og Þýskaland. Opnuð var skrifstofa ráðsins í Kirkenes í Norður-Noregi árið 2008.

Miklu skiptir að vaxandi umsvif Barentsráðsins sem staðbundins vettvangs norðurslóðasamstarfs í norðanverðri Evrópu verði ekki til þess að grafa undan mikilvægi Norðurskautsráðsins sem höfuðvettvangs samstarfs norðurskautsríkja. Í yfirlýsingum ráðsins og starfslýsingu kemur fram að samráð skuli haft við Norræna ráðherraráðið, Eystrasaltsráðið og Norðurskautsráðið eftir því sem þörf krefur. Nauðsynlegt er að efla samráð og samvinnu Barentsráðsins við Norðurskautsráðið og finna því fastari farveg. Íslendingar hafa verið talsmenn þess að Barentsráðið verði tengt inn í Norðurskautsráðið með formlegum hætti t.d. með sameiginlegum ráðherrafundi beggja ráðanna. Slíkt þyrfti ekki að draga úr mikilvægi Barentssamstarfsins. Þvert á móti gæti það orðið til að styrkja stoðir þess enn frekar í víðara samhengi, þar sem komist yrði hjá tvíverknaði og betri nýting næðist fyrir mannauð og fjármagn.

Evrópuráðið (CoE)

Evrópuráðið var stofnað 5. maí 1949 í kjölfar hörmunga síðari heimstyrjaldarinnar. Ísland gerðist aðili að Evrópuráðinu 7. mars 1950. Aðildarríki þess eru 46.

Samkvæmt stofnskrá Evrópuráðsins er því ætlað að efla samvinnu aðildarríkjanna með það að markmiði að standa vörð um mannréttindi, styrkja lýðræðislega stjórnarhætti, efla mannleg gildi og almenn lífsgæði Evrópubúa. Rík áhersla hefur verið lögð á að auka skilning og samkennd meðal íbúa álfunnar á grundvelli sameiginlegrar arfleifðar.

Á grundvelli þessara markmiða sinnir Evrópuráðið fjölbreytilegum málaflokkum eins og mannréttindamálum, félagsmálum, umhverfismálum, sveitarstjórnarmálum, menntunar- og menningarmálum ásamt samvinnu á sviði löggjafar svo að dæmi séu nefnd. Evrópuráðið hefur staðið að gerð um það bil 200 alþjóðasamninga. Á meðal grundvallarsamninga Evrópuráðsins eru mannréttindasáttmáli Evrópu og félagsmálasáttmáli Evrópu. Samningar Evrópuráðsins hafa átt mikilvægan þátt í að stuðla að frekari samvinnu meðal aðildarríkjanna, efla samkennd þeirra og styrkja hugsjónir um mannréttindi og lýðræði.

Ráðherranefnd Evrópuráðsins fer með ákvörðunarvald innan stofnunarinnar og samanstendur af utanríkisráðherrum aðildarríkjanna eða fastafulltrúum þeirra í Strasbourg.

Ísland gegndi formennsku í ráðherranefnd Evrópuráðsins árin 1955 og 1999.

Þing Evrópuráðsins kemur saman fjórum sinnum á ári og er mikilvægur umræðuvettvangur. Þar koma saman þingmenn frá öllum aðildarríkjum ráðsins.  Þingið gegnir mikilvægu hlutverki í starfsemi stofnunarinnar og tekur Íslandsdeild Evrópuráðsþingsins virkan þátt í starfsemi þess.

Ráðstefna sveitar- og héraðsstjórna í Evrópu er samráðsvettvangur héraðs- og sveitarstjórna innan Evrópuráðsins. Markmið ráðstefnunnar er að efla lýðræði og bæta þjónustu á sveitarstjórnarstigi.

Mannréttindadómstóll Evrópu starfar á grundvelli mannréttindasáttmála Evrópu og er hlutverk hans að standa vörð um mannréttindi allra Evrópubúa. Bæði einstaklingar og ríki geta leitað til dómstólsins ef talið er að aðildarríki hafi brotið gegn ákvæðum samningsins.

Mannréttindafulltrúi Evrópuráðsins er sjálfstæð stofnun sem hefur það hlutverk að vekja athygli á fræðslu, vitund og virðingu fyrir mannréttindum í aðildarríkjum Evrópuráðsins og tryggja að aðildarríki framfylgi samningum og tilmælum frá ráðinu.

Evrópusambandið (ESB)

Ísland og Evrópusambandið (ESB) eiga samráð og samvinnu í utanríkis- og öryggismálum á grundvelli samningsins um Evrópska efnahagssvæðið, en í honum er sameiginleg yfirlýsing ríkisstjórna aðildarríkja ESB og EES-EFTA-ríkjanna um pólitísk skoðanaskipti. Í framkvæmd er EES-EFTA ríkjunum m.a. boðið að taka undir yfirlýsingar Ráðherraráðs ESB á sviði utanríkis- og öryggismála (Common Foreign and Security Policy Statements - CFSP), svo og ræður hjá alþjóðastofnunum.

Ráð ESB samþykkti öryggismálaáætlun 12. desember 2003 (European Security Strategy). Þar eru greindar helstu hættur sem steðja að ESB, þ.e. hryðjuverk, útbreiðsla gereyðingarvopna, svæðisbundin átök, hrun ríkja og skipulögð glæpastarfsemi. Við sama tækifæri samþykkti Ráðið viðbragðsáætlun gegn útbreiðslu gereyðingarvopna. Markmið hennar er að koma í veg fyrir, stöðva og, ef hægt er, að koma í veg fyrir hættuleg áform um útbreiðslu gereyðingarvopna. ESB samþykkti viðbragðsáætlun gegn ólögmætri öflun og dreifingu smá- og léttvopna og skotfæra þeirra hinn 16. desember 2005. Þar er sett fram aðgerðaráætlun gegn smá- og léttvopnum, innan ESB sem utan.

ESB hefur sett starfsreglur um útflutning hergagna sem Ísland hefur skuldbundið sig til að framfylgja. ESB hefur einnig sett reglur um vopnamiðlun og samræmdar reglur um eftirlit með útflutningi hluta sem hafa tvíþætt notagildi, þ.e. bæði hernaðar- og borgaralegt.

ESB ákveður öryggis- og þvingunaraðgerðir gegn ríkjum og hryðjuverkasamtökum. Ísland hefur skuldbundið sig til að framfylgja flestum þeirra.

Eystrasaltsráðið (CBSS)

Eystrasaltsráðið (Council of Baltic Sea States, CBSS) var stofnað árið 1992 og hefur aðsetur í Stokkhólmi. Ísland gerðist aðili að Eystrasaltsráðinu árið 1995. Aðildarríki ráðsins eru Norðurlöndin, Eystrasaltsríkin, Pólland, Rússland og Þýskaland auk framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins.

Í Eystrasaltsráðinu fer fram faglegt samstarf aðildarríkjanna um fjölbreytt málefni á borð við mansal, barnavernd, almannavarnir og sjálfbæra þróun, auk þess sem það er vettvangur fyrir stjórnmálalegt samstarf. Samkvæmt stefnuyfirlýsingu frá 2014 vinnur ráðið að þremur langtímamarkmiðum um öryggi, sjálfbærni og samheldni svæðisins.

Ísland gegndi formennsku í ráðinu frá 2016 til 2017, en Ísland gegndi áður formennsku 2005-2006. Í formennskunni lagði Ísland sérstaka áherslu á jafnrétti, lýðræði og börn í takt við þau störf sem Ísland hefur sinnt innan ráðsins og almennar áherslur í utanríkismálum.

Áhersla á jafnrétti, lýðræði og börn rímar einnig vel við langtímamarkmið Eystrasaltsráðsins. Ísland hefur um árabil verið leiðandi í starfi ráðsins á sviði barnaverndar og m.a. hefur Barnahúsum að íslenskri fyrirmynd víða verið komið á fót í aðildarlöndunum.  Ísland hefur talað fyrir jafnréttisáherslum í öllum málaflokkum sem eru til umfjöllunar í ráðinu, m.a. sjálfbærrar þróunar. Þá er ráðið stofnað á lýðræðislegum grundvelli og mikilvægt að halda lýðræðislegum gildum á lofti á vettvangi þess.

Utanríkisráðuneytið leiddi formennskuna en naut fulltingis innanríkisráðuneytis, umhverfisráðuneytis, almannavarnadeildar ríkislögreglustjóra og Barnaverndarstofu í nefndarstörfum, auk þess sem önnur ráðuneyti og stofnanir komu að vinnunni eftir því sem við átti.

Frekari upplýsingar um Eystrasaltsráðið og formennsku Íslands er að finna á vefsíðu ráðsins: https://cbss.org/publications/cbss-annual-report-2016-17/

Sameinuðu þjóðirnar (SÞ)

Starfsemi Sameinuðu þjóðanna fer fram víðs vegar um heiminn, en höfuðstöðvarnar eru í New York. Starfsemin fer fram innan sex stjórnarstofnana, en þær eru:

• Allsherjarþingið (General Assembly)
• Öryggisráðið (Security Council)
• Efnahags- og félagsmálaráðið (Economic and Social Council)
• Gæsluverndarráðið (Trusteeship Council)
• Alþjóðadómstóllinn (International Court of Justice)
• Skrifstofa Sameinuðu þjóðanna (Secretariat)

Sérstofnanir Sameinuðu þjóðanna eru sjálfstæðar alþjóðastofnanir sem hafa samninga við Sameinuðu þjóðirnar. Tengiliðurinn við þær er efnahags- og félagsmálaráð Sameinuðu þjóðanna.

Allsherjarþingið

Aðildarríki Sameinuðu þjóðanna eru nú 193 talsins en Suður-Súdan er nýjasta aðildarríkið, hlaut inngöngu 14. júlí 2011. Fulltrúar allra aðildarríkjanna 193 eiga sæti á allsherjarþinginu og geta rætt fyrir opnum tjöldum hvaða málefni sem er, að því tilskyldu að það sé ekki til umfjöllunar hjá öryggisráðinu. Hvert land hefur eitt atkvæði á þinginu. Mikilvæg málefni þurfa samþykki tveggja þriðju hluta aðildarríkja. Dæmi um það er kjör ríkja í öryggisráðið.

Allsherjarþingið er sett í september ár hvert. Hægt er að boða til aukafunda eftir vissum reglum. Þingið kýs sér forseta á hverju ári. Það samþykkir aðild nýrra ríkja að fenginni tillögu öryggisráðsins. Það ákveður hversu mikið hverju ríki ber að greiða af rekstrarkostaði Sameinuðu þjóðanna og hvernig fénu skuli varið. Það kýs einnig aðalframkvæmdastjóra að fenginni tillögu öryggisráðsins. Þingið velur fulltrúa í aðrar stofnanir.

Störf allsherjarþingsins fara að mestu fram í sex aðalnefndum þess, þar sem öll aðildarríkin eiga fulltrúa.

• Fyrsta nefnd fjallar um öryggis- og afvopnunarmál.
• Önnur nefnd fjallar um efnahags-, þróunar- og umhverfismál.
• Þriðja nefnd fjallar um félags- og mannréttindamál.
• Fjórða nefnd fjallar um sérstök pólitísk mál og nýlendumál.
• Fimmta nefnd fjallar um fjárhags- og stjórnunarmál
• Sjötta nefnd fjallar um þjóðréttarmál.

Á meðan allsherjarþingið situr halda ýmsir ríkjahópar samráðsfundi eftir því sem þörf gerist. Ísland tekur aðallega þátt í fundum, Vesturlandahópsins (WEOG) og samráði JUSCANZ-hópsins. Þá hefur lengi verið náið samstarf við Evrópusambandið á grundvelli samningsins um Evrópska efnahagssvæðið. Þannig tekur Ísland t.d., eftir því sem við á, undir ræður sem formennskuríki eða sendinefnd ESB heldur fyrir hönd Evrópusambandsins.

Öryggisráðið

Að þjóðarétti er Ísland skuldbundið til að framfylgja ákvörðunum öryggisráðsins. Framkvæmd ákvarðana ráðsins hér á landi er á forræði utanríkisráðherra.

Samkvæmt lögum nr. 5/1969 er ríkisstjórninni heimilað að gera þær ráðstafanir sem nauðsynlegar kunna að vera til þess að framfylgja ákvörðunum sem öryggisráðið tekur.

39. og 41. gr. sáttmála Sameinuðu þjóðanna skilgreina valdheimild öryggisráðsins og varða refsiaðgerðir gagnvart einstökum ríkjum.

Hlutverk öryggisráðsins samkvæmt stofnsáttmála Sameinuðu þjóðanna er m.a.:

• að viðhalda alþjóðafriði og -öryggi í samræmi við grundvallarreglur og markmið Sameinuðu þjóðanna
• að gera tillögur um fyrirkomulag vopnamála
• að ákveða hvort friði sé ógnað eða ógn stafi af árás og gera tillögur um viðbrögð
• að fela aðildarríkjum að beita efnahagsþvingunum eða öðrum aðgerðum öðrum en stríðsátökum til að koma í veg fyrir eða stöðva árás
• að grípa til stríðsaðgerða gegn árásaraðila

Efnahags- og félagsmálaráðið

Efnahags- og félagsmálaráðið (ECOSOC) hefur mjög umfangsmikið verksvið. Það fæst m.a. við efnahagsmál, viðskipti, efnahagsþróun, félagsmál, mannfjöldamál, barnaverndarmál, húsnæðismál, kvenréttindi, kynþáttamismunun, eiturlyfjamál, varnir gegn glæpum, félagslega velferð, æskulýðsmál, umhverfismál og fæðuöryggi. Einnig samþykkir ráðið tillögur um hvernig bæta megi menntun og heilsugæslu, og standa vörð um mannréttindi og frelsi, hvar sem er í heiminum. 54 aðildarríki eiga aðild að efnahags- og félagsmálaráðinu og eru þau kjörin af allsherjarþinginu til þriggja ára í senn. Ráðið sjálft heldur venjulega einn fund á ári og ræður einfaldur meirihluti atkvæða úrslitum mála. Fjöldi nefnda tekur þátt í störfum ráðsins og það styðst við sérstofnanir og áætlanir samtakanna.

Sérstofnanir Sameinuðu þjóðanna eru sautján og er hver um sig sjálfstæð, með eigin fjárhag og aðalstöðvar. Þær kanna málefni, undirbúa tillögur og aðstoða þróunarlönd á sérsviðum sínum. Allsherjarþingið hefur einnig komið á fót ýmsum öðrum sérhæfðum stofnunum, sem vinna í nánum tengslum við efnahags- og félagsmálaráðið og í flestum tilvikum leggja þær skýrslu fyrir allsherjarþingsins og öryggisráðið.

Gæsluverndarráðið

Gæsluverndarráðið hafði mikilvægu hlutverki að gegna við að veita sjálfstæði fyrrum nýlendum og hernumdum svæðum Þýskalands, Ítalíu og Japans í Afríku og á Kyrrahafi. Aðilar að gæsluverndarráðinu eru fastafulltrúarnir í öryggisráði Sameinuðu þjóðanna og einfaldur meirihluti ræður þar úrslitum mála. Þar sem síðasta gæsluverndarsvæðið, Palá, varð sjálfstætt ríki í október 1994 er ráðið nú verkefnalaust. Íslensk stjórnvöld hafa tekið undir þau sjónarmið að leggja beri gæsluverndarráðið niður.

Alþjóðadómstóllinn

Aðsetur alþjóðadómstólsins er í Haag í Hollandi og starfar hann árið um kring. Dómarar eru fimmtán og eru þeir kosnir af allsherjarþinginu og öryggisráðinu. Til að unnt sé að kveða upp úrskurð í málum fyrir dómstólnum þurfa níu dómarar að standa að honum.

Samþykktir alþjóðadómstólsins eru hluti af sáttmála Sameinuðu þjóðanna og því eru öll aðildarríkin sjálfkrafa aðilar að dómstólnum. Í 36. grein samþykkta dómstólsins, 2. málsgrein, er kveðið á um skyldulögsögu dómstólsins. Nokkrir tugir ríkja hafa gengist undir þetta ákvæði án fyrirvara, en önnur hafa haft ýmsa fyrirvara og sum hafa ekki samþykkt ákvæðið. Ísland er í síðastnefnda hópnum.

Aðalframkvæmdastjóri

Aðalframkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna er æðsti embættismaður stofnunarinnar. Hann er skipaður af allsherjarþinginu samkvæmt tillögu öryggisráðsins til fimm ára í senn. Hann hefur yfirumsjón með starfsemi samtakanna. Hann getur lagt fyrir öryggisráðið hvers kyns mál, sem hann telur að ógna kunni heimsfriðinum, og lagt fram tillögur um málefni, sem tekin skulu upp á allsherjarþinginu eða í öðrum stofnunum Sameinuðu þjóðanna.

Starfslið skrifstofu Sameinuðu þjóðanna vinnur að framkvæmd ákvarðana Sameinuðu þjóðanna.

Núverandi aðalframkvæmdastjóri er Antonio Guiterres, fyrrverandi forsætisráðherra Portúgal. Hann tók við embættinu í ársbyrjun 2017 af Ban Ki-moon.

Tenglar

• Sameinuðu þjóðirnar
• Sáttmáli Sameinuðu þjóðanna
• Mannréttindayfirlýsing Sameinuðu þjóðanna
• Forseti allsherjarþings Sameinuðu þjóðanna
• Efnahags- og félagsmálaráðið
• Gæsluverndarráðið
• Alþjóðadómstóllinn
• Skrifstofa (Secretariat) Sameinuðu þjóðanna
• Aðalframkvæmdarstjóri S.þ.
• Skipulagsrit Sameinuðu þjóðanna (á ensku)
• Fréttamiðstöð S.þ.
• Upplýsingarnefnd Sameinuðu þjóðanna
• Barnasáttmáli Sameinuðu þjóðanna
• Félag sameinuðu þjóðanna á Íslandi
• Upplýsingaskrifstofa Sameinuðu þjóðanna fyrir Vestur-Evrópu

Efnahags- og framfarastofnunin (OECD)

Efnahagssamvinnustofnun Evrópu, OEEC, var stofnuð árið 1947 til að framfylgja Marshall áætluninni og til uppbyggingar álfunnar eftir síðari heimsstyrjöldina. Ísland var einn af átján stofnaðilum OEEC sem síðan var breytt í Efnahags- og framfarastofnunina, OECD, árið 1960. Markmið OECD er þríþætt: Að ná sem mestum og varanlegum hagvexti og sem hæstu atvinnustigi í aðildarríkjunum, að stuðla að almennri efnahagsþróun jafnt í aðildarríkjunum sem utan þeirra og að leggja sitt að mörkum til vaxtar og þróunar heimsviðskipta. Þátttaka Íslands nær til um 200 ólíkra efnisþátta innan stofnunarinnar þ.á m. samvinnu á sviði fjármála, skattamála, mennta, vísinda, félags- og atvinnumála, stjórnsýslu, umhverfis- og þróunarmála.

• Vefsíða: www.oecd.org

Matvæla- og landbúnaðarstofnun SÞ (FAO)

Ísland er eitt stofnríkja Matvæla- og landbúnaðarstofnunar Sameinuðu þjóðanna (Food and Agriculture Organization of the United Nations, FAO) sem var sett á fót árið 1945. Aðildarríki FAO eru 191 en 49 þjóðir eiga sæti í FAO-ráðinu. Auk þess á framkvæmdastjórn ESB aðild að stofnuninni og Færeyjar aukaaðild. Evrópuþjóðum er úthlutað 10 sætum í ráðinu, og hafa Norðurlöndin skipt með sér að sitja í einu þeirra sæta, þrjú ár í senn. Norðurlöndin eiga með sér náið samstarf innan FAO og hafa þar í frammi sameiginlegan málflutning. Starfað hefur Íslandsnefnd FAO (Icelandic National FAO Committee), sem skipuð er af utanríkisráðherra. Ísland hefur átt fastafulltrúa hjá stofuninni frá 1998.

Á vettvangi FAO sinna íslensk stjórnvöld málum, sem varða hagsmuni Íslands í sjávarútvegi, landbúnaði og þróunarsamvinnu. Sjávarútvegsmál hafa á síðustu árum orðið umfangsmeiri og mikilvægari málaflokkur hjá FAO. Stofnunin er eini alheimsvettvangurinn fyrir sjávarútvegsmál og gegnir því afar miklu hlutverki fyrir allar fiskveiðiþjóðir. Telja íslensk stjórnvöld mikilvægt að alþjóðleg sátt náist sem fyrst um fiskveiðar og fiskveiðistjórnun í samræmi við viðmiðunarreglur FAO um ábyrgar fiskveiðar (FAO Code of Conduct for Responsible Fisheries).  Íslensk stjórnvöld hafa í því skyni tekið virkan þátt í fundum fiskimálanefndar FAO (Committee on Fisheries, COFI) og undirnefndar hennar um viðskipti með fisk (Sub-committee on Trade).

Mikilvæg sjávarútvegsmálefni til umræðu á vettvangi FAO má nefna stefnu einstakra þjóða í málefnum hafsins (Marine Strategies), umræður um fiskveiðar í sjálfbæru samhengi (Ecosystem Approach), baráttuna gegn ólöglegum fiskveiðum og hentifánaveiðum (FAO Compliance Agreement), sérstakt átak til að bæta öflun upplýsinga um fiskveiðar og ástand fiskistofna í heiminum og umræðuna um lokuð svæði og greiningu á ríkisstyrkjum í sjávarútvegi.

Í mars 2005 voru á fundi fiskimálanefndar FAO samþykktar leiðbeinandi reglur um umhverfismerkingar sjávarafurða. Reglurnar setja umhverfismerkingunum ramma, þar sem m. a. er kveðið á um efnislegar viðmiðanir og lágmarkskröfur, stofnanalegt skipulag og framkvæmd slíkra merkinga.

Á 36. aðalfundi FAO í nóvember 2009 undirritaði sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra nýjan alþjóðasamning um aðgerðir hafnríkja gegn ólöglegum fiskveiðum, Agreement on Port State Measures to Prevent, Deter and Eliminate Illegal, Unreported and Unregulated Fishing. Samningurinn felur í sér, að aðildarríki samningsins verða skuldbundin til að loka höfnum sínum fyrir erlendum skipum, sem hafa orðið uppvís að ólöglegum fiskveiðum.

Ísland hefur átt samstarf við FAO og UNESCO GRÓ Sjávarútvegsskólann og stóð m.a. fyrir námskeiðum í þróunarlöndum um fiskveiðistjórnun og sjálfbærar veiðar.

Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu (ÖSE)

Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu (ÖSE) gegnir mikilvægu hlutverki við eflingu öryggis, mannréttinda, lýðræðis og átakavarna í aðildarríkjunum sem eru fimmtíu og sjö talsins. Innan stofnunarinnar sem staðsett er í Vín fer fram reglubundið samráð á sviði mannréttindamála, lýðræðis, réttinda minnihlutahópa, auk öryggis- og afvopnunarmála. Einnig má nefna víðtækt kosningaeftirlit á vegum stofnunarinnar í aðildarríkjunum. Öll ríki Evrópu eiga aðild að ÖSE auk Bandaríkjanna, Kanada, Kasakstan, Kirgistan, Tadsjikistan, Túrkmenistan og Úsbekistan.

Með framlagi stofnunarinnar á ofangreindum sviðum, ekki síst með starfi sendinefnda ÖSE á vettvangi (OSCE missions) í aðildarríkjunum, gegnir ÖSE þýðingarmiklu hlutverki við að tryggja stöðugleika og festa lýðræði í sessi. Ísland hefur á vettvangi ÖSE lagt sérstaka áherslu á vernd mannréttinda og baráttuna gegn mansali auk aðgerða stofnunarinnar til að stemma stigu við hryðjuverkum.